المُقْل

ص 584، در برابر المُقْل Balsam odendron africanumو commiphora africanum(که در الصیدنه به شکل نادرست cammiphora آمده است)، درست است. اما اصطلاح لاتین  

Hyphaene thebaica، باید در برابر شجرة المُقل و دوم (Dum) دُرست باشد که معادل انگلیسی آن Ginger bread treeاست. پس این سه اصطلاح، یکی نیستند و سومین ترکیب لاتین با دوتای دیگر معادل‏های متفاوتی دارند. 

مقل

گیاه مقل :

نام علمی : Commiphora myrrha

نام خانواده : Burseraceae

توصیف گیاه : مقل گیاهی بوته ای خاردار یا درختچه ای کوچک است که تا ارتفاع 3 متر رشد می کند.

گاهی اوقات ممکن است برگچه های جانبی ،‌کوچک شده و یا به کلی از بین رفته باشند. گل های زرد و صورتی رنگ بعدا تبدیل به میوه هایی بطول 12میلیمتر می گردند.

منشاء  : سومالی ، اتیوپی و بخش هایی از کنیا .

گروه درمانی : قابض ، ضدعفونی کننده و ضد التهاب.

موارد استفاده و خواص : مقل عمدتا بعنوان ضدعفونی کننده برای درمان موضعی دهان و گلو ( مانند زخم های دهان ) مورد استفاده قرار می گیرد.

این گیاه دارای طعم تند  و خاصیت قابضی بوده و بصورت سنتی برای درمان بسیاری از ناراحتی ها مانند سرماخوردگی عمومی ( تسکین و التیام گرفتگی بینی و سرفه ) و زخمها بویژه عفونتهای دهان ، کام دهان و گلو مورد استفاده قرار می گرفته است.

روش تهیه و مصرف : برای استفاده و استعمال موضعی تنتور رقیق نشده مقل را باید دو تا سه بار در روز بروی قسمت آسیب دیده بیمار مالید.

مواد موثره : مقل حاوی پلی ساکارید کمپلکس ، تری ترپنوئید ها ، اسیدهای تری ترپن و یک اسانس روغنی 3 تا 6 درصد سرشار از سسکوئی ترپن ها و فرانوسسکوئی ترپن های تیپ ژرماکرن ، گوانین می باشد.

اثرات درمانی : مطالعات بروی حیوانات ضدالتهابی ،‌ضدعفونی گنندگی و قابض بودن این گیاه را به اثبات رسانده است.

وضعیت : مقل بعنوان گیاه دارویی در بسیاری از فارماکوپه های معتبر جهان به ثبت رسیده است.

مقل

به فارسی به طور کلی «مقل» ، «خاک مقل» و «مقل ازرق» گفته می شود. به فرانسوی و انگلیسی Bdellium و به عربی «قفر» و «کور» و در کتب طب سنتی با نام «مقل» و «مقل الیهود» نامبرده می شود. صمغ رزینی است که از درختانی از خانوادة Burseraceae جنس Commiphora گرفته می شود. دارای گونه های مختلفی است که معروفترین آنها که از آن مقل ارزق گرفته می شود، گونه ای است به نام علمی Commiphora mukul (Hook. Ex Stocks) Engl که مترادف آن Balsmodendron mukul Hook. Ex Stocks می باشد.

مشخصات مقل

به طور کلی تمام انواع مقل از نظر طعم تلخ است نوعی از آن به رنگ مایل به سرخ است که مقل ارزق نامیده می وشد. نوع دیگر آن زردرنگ است که «مقل الیهود» گویند. زیرا یهودی ها به عنوان بخور معطر از آن استفاده می کنند. و نوعی نیز به رنگ بادنجانی است که از درختان ناحیة یمن گرفته می شود. مرغوبترین آنها نوعی است که خالص بدون مواد خارجی، براق، لزج، چسبنده، نرم و خوشبو باشد. طعم همة آنها تلخ است و اگر آن را در آتش بیندازند بوی مطبوعی نظیر بوی برگ بو از آن متصاعد می شود.

درخت فوق در مناطق گرمسیر هندوستان در میسور، دکان، خاندش، سند و بلوچستان می روید. برخی از گونه های این درختان در یمن و جنوب عربستان و سواحل عمان می رویند. نام این گونه را پارسا Commiphora molmol Engl ذکر می کند.

ترکیبات شیمیایی

در مقل تجارتی علاوه بر صمغ و رزین در حدود 45/1 درصد اسانس وجود دارد [G.I.M.P] . اسانس روغنی رزین آن دارای میرسن، دی میرسن و پولی میرسن می باشد. ضمناً در صمغ مقداری از انواع قندها و آلدوبیورونیک اسید یافت می شود [S.G.I.M.P].

خواص – کاربرد

مقل طبق نظر حکمای طب سنتی از نظر طبیعت خیلی گرم و خشک می باشد. در هند از صمغ رزینی مقل به عنوان قابض، ضدعفونی کننده، داروی سینه ای و برای افزایش نیروی جنسی، غنی کردن خون، بادشکن و قاعده آور مصرف می شود. ضمناً در موارد مارگزیدگی وعقرب گزیدگی نیز کاربرد شفابخشی دارد.

از نظر خواص دارویی طبق نظر حکمای طب سنتی ایرانی برای تنقیه اخلاط لزج سینه و تسکین سرفه های رطوبی، کزاز، تنگی نفس، ضعف کبد ، تحلیل بادهای بواسیر و خون منعقد در اعضا داخل شکم، سختی زایمان، نقرس و درد پهلو مفید است. مدر است و قاعده آور و برای ازدیاد ترشح شیر و خرد کردن سنگ کلیه و تسهیل در اخراج بلغم نافع است.

اگر 10گرم مقل صاف قرمز رنگ را نرم ساییده و با ماء العسل بیاشامند ضماد آن برای نرم کردن و تحلیل ورمها بخصوص ورم حلق و تسریع در جذب و تحلیل خون مردگی زیر پوست نافع است بغدادی معتقد است که مقل را کوبیده و با آب گرم مخلوط و بیاشامند برای لینت مزاج و تسهیل اخراج بلغم مفید است. ضماد آن که با 30 گرم باقلا جوش داده و خمیر نموده باشند، برای باد فتق نافع است. تنقیه آن برای بواسیر مفید است. شیاف آن برای باز کردن دهانة رحم و تسهیل و فرود آمدن جنین و قطع رطوباتی که از رحم جاری می شود نافع است. مقل برای ریه مضر است و برای رفع عوارض آن باید از کتیرا استفاده کرد. اسراف در خوردن آن برای کبد مضر است و برای رفع عوارض آن باید از زعفران (حدود 4 گرم) استفاده کرد.

در بازار داروی دیگری را به نام «مقل مکی» عرضه می کنند که نباید با مقل ارزق یا به طور کلی مقل اشتباه شود. مقل مکی صمغ نیست بلکه میوة درختی است که قبال خوردن است و درخت و میوه شبیه به خرما می باشد. از نظر طبیعت مقل مکی سردو خشک و قابض است و اسهال را قطع می کند و سیلان خون را هم بند می آورد.