-
شیحان
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:36
ص 384، شیحان و حشیشه خُراسانیه هم مترادف شیح هستند که آورده نشده است.
-
سـنّامکی
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:36
ص 354، سـنّامکی. دکـتر زریاب در صـیدنه در برابر این داروی گیاهی، دو معادل آورده است: Cassia angustifolia و Cassia acutifolia . آنچه در گذشته مصرف عمومی داشته است همین سنای مکی است که به آن سنای حجازی هم گفته میشده است که معادل دقیق آن Cassia angustifolia است. و امّا Cassia acutifolia سنای هندی است که کاربرد کمتری...
-
زَهْرَه
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:36
ص 320، در برابر زَهْرَه، بخاریس ( Baccharis ) تلفّظ درستیتر است تا تلفّظی که از دسیقوریدس به شکل بقخارس ( Bakkharis )نقل شده است. در فرهنگهای گیاهی عربی معاصر به شکل اول آمده است.
-
زَقّوم
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:35
ص 315، از کریموف نقل شده که در برابر معادل زَقّوم اختلاف است. در فرهنگ گیاهشناسی عربی، معادل زقّوم اصطلاح Elaeganus angustifolis آمده است. زیْزَفون، نُقْد، بُلْ و ضَرْعِالکَلْبه (پستان سگ) همسنگهای زَقّوم است. در زبان انگلیسی هم oil plant ـ Zakkoum و Oleaster و tree oil در برابر زَقّوم آمده که معادل اولی بسیار به...
-
شجره رستم
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:34
ص 306، شجره رستم (درخت رستم)، نام دیگر زراوند طویل است که در توضیحات الصیدنه نیامده است. و معادل لاتین longa Aristolochia (زراوند درازینه) را تنها بر نوع طویل زراوند میتوان اطلاق کرد نه به طور اعم. و در برابر زراوند مدحرج، معادل Anstolochia rotunda (زراوند گردینه) و در بربر زراوند سفید برابر نهاده Habenaria biofolia...
-
عنب الثعلب
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:34
ص 298، روبارَزک. عنب الثعلب ( Solanum nigrum ) ، به نوشته عقیلی خراسانی در مخزن الادویه، ص 620، معادل روباه تربک و روباه تورک است. اساسا در کتابهای کهن به روباه زرک بر نمیخوریم، گرچه فارسیِ واژه به واژه عنب الثعلب، روباه زرک است. انگور روباه هم در کتابهای پزشکی کهن آورده است. و احتمال هم هست که روباه زرگ باشد که زرگ...
-
حشیشة البراغیث
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:33
ص 258، اصطلاح Prunus persica معادل لاتین دیگری است که برای Amygdalus persica آمده است. ص 274، دُوَقس و جَزَرالرَعَاة و حشیشة البراغیث، دیگر مترادفهای دوقو است.
-
الخُنثی و الاسراش
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:32
ص 258، الخُنثی و الاسراش، معادل مصطلح دیگری دارد به نام سریش، که شناخته شدهتر است. بَرواق هم مترادف آن سه واژه است.
-
مسک الجنّ
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:31
ص 257، مسک الجنّ و حشیشة الریح، دو معادل دیگر جَعْدَه به شمار میرود. به شیرازی گُل اربه و به فارسی عنبر بید گویند (مخزن الادویه، ص 305).
-
حشیشة السلحفاة
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:31
ص 253، «حشیشة السلحفاة» هم مترادف شجرة الکلب آمده است.
-
بزرالخُبّه
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:30
ص 237، بزرالخُبّه، همان است که امروزه به آن خاکشی یا خاکشیر گفته میشود. دکتر زریاب در برابر آن اصطلاح لاتین Sisymbrium officinale یا Sisymbrium polyceratone را آورده است. در حالی که این دو اصطلاح لاتین، معادل فارسی قدومه یا توذری است. البته دکتر زریاب یک بار دیگر آن را به درستی در ص 156 در برابر توذری آورده است.
-
خامالاون سپید
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:29
ص 234، معادل Atractylis gummifera و Cardoparium corymbosum در کنار هم آمده است. در حالی که معادل لاتین اول، خامالاون سپید است که اشخیص و شوک الملک هم نامیده و معادل دومی، برابر خامالاون اسود است. لوقوس ( Leukus ) هم به معنای سفید است و نوع سفید آن خوراکی است و نوع سیاه آن جز در مصرف خارجی نباید مصرف شود چون کُشنده...
-
خانق الذئب
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:28
ص 233، در صیدنه در برابر Acontium napellus ، معادل خانق الذئب آمده است. در متون کُهن، معادل «بیش موشا» نیز که پارسی است در برابر معادل فوق آورده شده است. قاتل النّمر، به عنوان مترادف واژه لاتین گفته شده هم آمده است.
-
مِنْسَمْ
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:27
ص 210، مِنْسَمْ معادل Aspidium Lonchitis است نه حربه. دو اصطلاح انگلیسی shield fern و Holly fern مترادف آن است.
-
حجارة القفر
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:27
ص 204، Asphaltum معادل لاتینِ واژه حجارة القفر آمده است.
-
حجرامیانطوس
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:25
ص 202، حجرامیانطوس ( Asbestos )؛ پنیه نسوز است. و توضیح بیرونی هم گویای ان است. «یعمل بعض الناس منه کما یعمل من الکتان و ینسج کالسیور یشتعل فی النار و یضی من غیران یحترق» که اشارهای به این نکته نشده است.
-
اسطراطیقوس
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:24
ص 196، در کتابهای کهن، «اسطراطیقوس» هم آمده است که با معادل لاتین آن هماهنگی بیشتری دارد تا استقلیطاس و اسقلیاطیقوس.
-
خزدمیان
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:24
ص 190، خزدمیان. این واژه در تحفه المومنین، ص 102، به شکل خزمیان آمده است. و گفته شده فارسی است یعنی مانند خزه، که شاید خَزمان درستتر باشد. و به آن حیوان جُندبیدستر هم گفته شده است. و در کتاب بیان الطب تفلیسی، نسخه خطی سپهسالار، خزومیان آمده است.
-
شوک الجمال
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:23
ص 147، در فرهنگهای گیاهی، شوک الجمال و عاقول هم در برابر Alhagi Maurorum آمده که در توضیحات صیدنه یاد نشده است.
-
تنبول
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:23
ص 142، تنبول ( piper betel ) به اشتباه به شکل betle piper آمده است که نادرست است.
-
انقرادیا
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:22
ص 124، انقرادیا، ثبت شده است. در بیشتر منابع پزشکی به شکل انقردیا آمده و نه انقرادیا مخزن الادویه، ص 234).
-
بقّله یمانیه
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:21
ص 120، بقّله یمانیه عقیلی خراسانی در مخزن الادویه، ص 231، بقّله یمانیه را به بلخی «منج» ضبط کرده است. نه مخنخ. شَدَخ نیز واژهای است عربی که در برابر بقّله یمانیه آوردهاند.
-
حَبَق الراعی
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:21
ص 106 و 379، حَبَق الراعی و شُوَیلاء، هم معادل Artemisia Vulgaris است.
-
بُستان افروز
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:20
ص 105 و 110، در برابر Amaranthus tricolor ، بُستان افروز آمده و در ص 266 در برابر Amaranthus gangecticus ، دَحْدَاح آمده است. در حالی که در فرهنگهای انگلیسی و فرهنگهای گیاهی، دو اصطلاح فوق یکی دانسته شده و در برابر ترکیب لاتین Crinum americanum واژه دحداح آمده است. دُجْ الامیر هم مترادف بستان افروز است.
-
سَجرینیا
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:20
ص 90، سَجرینیا، به این شکل نادرست است و بیشتر به شکل «سجزینا» یا «سجزینیا» آمده و مصحح کتاب درباره این واژه توضیحی نداده است. این واژه در فرهنگهایی چون مخزن الادویه عقیلی خراسانی، تحفه المومنین حکیم مومن، فرهنگ پزشکی و داروسازی یوهان شلیمر، جوامع ابن بیطار، برهان قاطع و محمد معین نیامده است. در چاپ مفتاح الطب ابن هندو...
-
اصطخیقون
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:19
ص 90، اصطخیقون، ثبت نادرستی است. در نُسخ پزشکی و دارویی کهن و قرابادینها به شکل اصطمخیقون آمده است که با استوماخوس لاتین که به معنای معده میباشد از نظر تلفظ نزدیکتر است چون از گروه داروهای گوارشی است.
-
مدخل اکسیمیلین
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:18
ص 90، مدخل اکسیمیلین، در توالی با مدخل ایارج آمده است که نادرست است. اکسیمیلین معادل سکنجبین یا سرکه انگبین پارسی است و مدخل جداگانهای به شمار میآید.
-
مدخل ایدوسارون
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:18
ص 89، در برابر مدخل ایدوسارون، Secungera coronilla آمده است. مُعادل درست آن Hedysarum است که با تلفّظ و رسم الخط عربی واژه هماهنگی بیشتری دارد. پس تلفّظ اندروصارون نادرست است. معادل عربی این واژه لاتین آن عَدسُ المُرّ (عدس تلخ) است. عقیلی خراسانی در مخزن الادویه (ص 967) آورده است: گفتهاند تخم نباتی است که به یونانی...
-
رُمّان النهار و عرینه
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:16
ص 89، رُمّان النهار و عرینه، معادلهای عربی Hypericum Androsaemum آمده است، در حالی که در پیوست مخزن الادویه، رمان النهار، نوع کبیر هوفاریقون دانسته شده است.
-
جزیره اقریطش
یکشنبه 7 خردادماه سال 1391 11:16
ص 73، جزیره اقریطش، به این شکل ثبت شده است. در کتابهای پزشکی کهن جزیره یاد شده، بیشتر اقریطی آورده شده است. اقریط، واژه تغییر یافته نام جزیره «کِرت» است.