ادامه مطلب ...زمان شناسی Coronalogy
کل یوم هو فی شأن (قران مجید ـ الرحمن 29)
هر روز دارای موقعیتی است
مقدمه
در کنار بسیاری از دستورات دین اسلام مسئله زمان مطرح شده است روزهای قمری خاص و فصلهای بخصوص اعمال ویژهای را به همراه دارند و در روایات معصومین « علیهم السلام» در زمینههای مختلف از جمله مسائل بهداشتی و درمانی، زمان نیز مطرح شده است .
لازم به یادآوری است که ماه میتواند از جنبههای مختلف بر بدن انسان اثر بگذارد که شامل اثرات جاذبه ماه ( اثر آب اقیانوسها بر هوای اطراف زمین و بر قسمت خشک صخرههای زمین) و اثرات نور ماه و اثرات ماه بر امواج الکترومغناطیسی زمین میباشد.
با توجه به این بحث در مییابیم که تا چه اندازه شرع مقدس اسلام علاوه بر معانی بلند عرفانی به امور جسمانی و بهداشت فردی نیز توجه داشته و با فرامین مشخص خویش در هر موقعیت سعی کرده است سلامت معنوی را حاصل نماید.
ریشه معانی گیاهان
صیدنه / ابوریحان بیرونی؛ تصحیح دکتر عباس زریاب خویی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1370.
ابوریحان بیرونی، ویژگیهایی را در خود جمع دارد که او را به یک چهره ماندگار تاریخ دانش بشری در گستره جهانی بدل کرده است. خردمندی و خردگرایی او؛ پالایش آموزهها با پژوهش و آزمایش؛ شیفتگی به نَفْسِ دانش بشری به عنوان هدف و نه دستاویز پیشرفتهای اقتصادی و اجتماعی و سیاسی؛ خویشتن داری نَفْس از ارتکاب خطاهای بشری که دامنگیر بسیاری دانشمندان شده و میشود؛ ناآزمندی راستین به گرد کردن مال و وبال؛ کاربردی نویسی و نه فرو رفتن در بافتههای ذهنی و غوغاهای جدلی و بحثهای بیاثر؛ دسته بندی دقیق و علمی نوشتارهایش به نحوی که خواننده با مطالعه آثار او ذهنش آرام میگیرد؛ دریافت کامل یک مفهوم و باور به آن و به کار بستن آن در عمل، که گفتارش را سخت جذّاب و معتبر ساخته است؛ نظم و آرامش کم مانند ذهن روح او که ردّ پای آن را در آثارش میبینیم و سرانجام صداقت کلامش که به راستی، جمع این ویژگیها او را فراتر از همه دانش پژوهان ایران نشانیده است.
وصلههای کوچک و بزرگ اعتقادی و اخلاقی و سیاسی بر جامه بسیاری بزرگان تاریخ علم چسبانیده شده که بیرونی، هنرمندانه از همه بدنامیها، با نیکنامی سرافرازانه بیرون آمده است. بیرونی، به راستی تنها یک دانشمند به معنای مصطلح نیست؛ او به یک تعبیر، الگوی یک انسان کامل است که باید او را نیک شناخت و ارجش نهاد و به عنوان سرمشق زندگی علمی و پژوهشی به جوانان شناساند. او نمادی پیامبر گونه از جمع دانش و پژوهش حقیقت و یک زندگی خاکی آرمانی است. نوآوری او در نگارش موضوعات تألیفی که هر اثرش را در رشته ویژهاش در زمره کارهای انگشت شمار کرده است از دیگری خصایص اوست: قانون مسعودی و التفهیم در ستارهشناسی، آثار الباقیة در تقویم و اعیاد اقوام و ملل جهان، تحدید الامانات لاماکن در جغرافیا و مَسّاحی، تحقیق ماللهند در زمینه فرهنگ و تاریخ فلسفه هند، الجماهر فیمعرفة الجواهر در زمینه گوهرشناسی و الصیدنه در زمینه نامهای گیاهان و کانسارهای دارویی از آن جملهاند.
الصیدنه، مرواریدی است در ژرفای دریای دانش گیاهشناسی و داروشناسی تاریخِ علوم جهان اسلامی، که با پژوهشی دقیق باید از صدفش بیرون کشید. برای آنکس که به پژوهش در تاریخ علم ایران و اسلام میپردازد، او را از کَنکاش صیدنه گریزی نیست، صیدنه چاپ کریموف روسی، صیدنه چاپ ایرج افشار و منوچهر ستوده، صیدنه پاکستان به اشراف و تحقیق حکیم محمدسعید و دکتر رانا احسان الهی و سرانجام الصیدنه با تصحیح شادروان عباس زریاب خویی از جمله برجستهترین کارهای انجام شده در پردازش کتاب الصیدنه است.
زنده یاد زریاب خویی، فروتنانه حکایت آغاز تا پایان تصحیح و انتشار صیدنه را در مقدمه کتاب آورده است: از پاییز 1341 در دانشگاه برکلی کالیفرنیای آمریکا و در خواست پروفسور هنینگ برای چاپ و نشر آن تا ارائه آن در سال 1362 برای چاپ و سرانجام نشر نهایی آن در سال 1370 و یادآوری پژوهشهای پیش از او قدردانی و یادآوری از کار ایرج افشار و منوچهر ستوده و چاپ صیدنه پاکستان و به ویژه ویراست روسی کریموف. تصحیح صیدنه چون پژوهنده را با انبوهی از واژههای گیاهشناسی، جانورشناسی و کانساری از زبانها و گویشهای مختلف یک هزار سال پیش رو در رو میکند، کاری است بس دشوار. شناخت واژههای تخصصی این چنینی، حتّی در دوران معاصر هم کار سادهای نیست، چه برسد به فاصله زمانی میان ما و فرهنگهای مناطق جغرافیایی دور و نزدیک در سدههای پیشین. چندی پیش برای یک تحقیق، توفیق یار شد تا الصیدنه را از آغاز تا پایان از نظر بگذرانم. یادداشت حاضر، نگاهی است بس کوتاه و گذرا و البته نه تحقیقی تمام عیار و نقاّدانه. برخی افزوده هاست برای آنان که به مطالعه در پزشکی و داروشناسی کهن میپردازند و برخی نادرستی ها در انطباق واژههای عربی و فارسی با معادل لاتین، یا اشتباه خوانیهای مصححّان که در این تصحیح از آن بهره گرفته شده و یا اشتباه نویسیهای کاتبان گذشته. امید که دوستداران را به کار آید و چنانچه عمری باقی بود با یاری خدا، دیگر یادداشتهای مربوط به صیدنه را در مقالهای دیگر خواهم آورد:
نرم افزار جامع قرابادین کبیر عقیلی خراسانی
این نرم افزار با اقتباس از کتاب خطی مرجع قرابادین کبیر عقیلی خراسانی با تقسیم بندی مطالب و امکانات جستجو در مطالب و واژه ها تهیه وتنظیم گردیده است.
فهرست و تقسیم بندی مطالب نرم افزار شامل سرفصل های ذیل میباشد.
1- لغتنامه طب سنتی (شامل حدود هفت هزار واژه که سعی شده ضمن حفظ اصالت معانی قدیمه با معانی روز تطبیق داده شده وشرح طبی مختصری از کاربرد لغت بیاید) 2- مفردات طب سنتی (شاملی شرح نسخه خطی و شرح کامل و تصاویر منطبق بر علوم روز مفردات) 3- مرکبات طب سنتی ( شامل تصویر مطالب نسخ خطی وداروهاو معاجین وابزنات وجوارشات و .... ) 4- تغذیه (شامل شرح مطالب تغذیه وفهرست مطالب همراه وجستجو) 5- مزاج و طبایع (شامل شرح مزاج وطبایع با توجه به نسخه خطی مرجع ) 6- اوزان (شامل شرح اوزان در طب سنتی ونیاکان) 7- نجوم وتاثیرات آن ( شامل تصویر مطالب نسخ خطی) 8- تاریخچه طب (شامل شرح مطالب فهرست مطالب همراه وجستجو) 9- امراض (شامل شرح مطالب فهرست مطالب همراه وجستجو) 10- راهنمای برنامه شامل مطالب فنی کار با نرم افزار و پشتیبانی
طب سنتی و نیاکان
پزشکی سنتی یا طب سنتی (Traditional medicine) زمینهای پرقدمت و متنوع است، که به توصیف و بررسی آندسته از سیستمها و دانشهای پزشکی میپردازد، که در طی سدههای پیشین و قبل از دوران طب مدرن، در جوامع گوناگون بشری بوجود آمده است.
طب سنتی به دو بخش نظری و عملی تقسیم شده است که طب نظری شامل: 1. امور طبیعیه 2. اسباب وعلل و 3. دلایل وعلایم می باشد و طب عملی به سه بخش: 1. تدابیر 2. دارو درمانی و 3. اعمال یدی تقسیم می گردد.
پایه های طب سنتی
اصول و پایه های طب سنتی، امور طبیعیه مبادیی هستند که بدن انسان و سایر کاینات بر آن مبتنی است و هستی و قوام بدن از آن هاست. و به هفت قسمت تقسیم می شوند که شامل: ارکان, امزجه, اخلاط, اعضا, ارواح, قوا و افعال هستند. بخش نخست آن که ارکان هست بدین گونه تعریف می گردد که اجسام بسیطی هستند که اجزای اولی بدن آدمی و غیر آن است ومراد از بسیط بودن آن یعنی این که نمی توانیم آن را به اجسام مختلفی از نظر صورت و طبع تقسیم کنیم.ارکان چهار است و شامل نار (آتش), هوا, ماء (آب), ارض (زمین) می باشد. هر کدام از این ها یک عنصر می باشد و مکان مخصوص خود و دو کیفیت دارا هست که مکان مخصوص بر اساس طبع آن و کیفیات آن به خاطر خصوصیات ذاتی آن است. آتش سبکترین و بالا تر از همه قرار می گیرد که به آن خفیف مطلق می گویند و دارای دو خصوصیت گرم و خشک می باشد. هوا که در زیر آتش قرار میگیرد که به آن خفیف مضاف می گویند و دارای دو خصوصیت گرم و تر می باشد. آب در زیر هوا که به آن ثقیل مضاف می گویند و دارای دو خصوصیت سرد و تر می باشد. و زمین که درمرکز قرار می گیرد و به این دلیل ثقیل مطلق می باشد و دو خصوصیت سردی و خشکی را دارا هست
تدبیر داروها
اصلاح طعم
شاید داروی ساده و تکی، نیاز پزشک را در خصوص درمان بیمار برآورده میکند. اما مزه دارو طوری است که طبیعت آن را برنمیتابد، و معده از قبول آن اجتناب مینماید. ترکیب داروهای دیگری که هم کمک کار داروی اصلی باشد، و هم باعث اصلاح مزه آن گردد، لازم و ضروری است.
بدرقه دارو تا اندام هدف
در بحث داروسازی پزشکی سنتی، رسیدن دارو به اندام هدف بایسته است. چون اگر این امر محقق نگردد و دارو قبل از رسیدن به اندام در اثر هضم و مخلوط شدن با غذا و ... اثر خود را از دست بدهد، دیگر تاثیر مورد نیاز را نخواهد داشت. از این جهت لزوم داروهای مرکب، داروهایی که داروی اصلی را تا اندام هدف بدرقه نماید، بسیار حایز اهمیت است.
سرعت عمل در تاثیر
داروهای تکی و سادهای هستند که انتظار پزشک را در درمان برآورد میکنند ولی در رسیدن به اندام هدف تاخیر دارند. برای مثال: قرص کافور که برای حرارت مزاج قلب تجویز میشود، در رسیدن به اندام هدف تاخیر دارد. زعفران کار سرعت بخشیدن به قرص کافور را انجام میدهد، و همین که قرص کافور به قلب رسید، زعفران از او جدا میشود.
کاهش سرعت سیر دارو برای کفایت تاثیر
داروهایی هستند که در تاثیربخشی و درمان بیماری، موثر و کافی هستند، ولی بسیار تند و تیز عمل میمنند و فوراً از محل اندام هدف عبور کرده و فاصله میگیرند. باید برای تاثیردهی مطلوب این داروها، از سرعت آنها کاسته شود. اکثر داروهای بازکننده انسدادها این چنین هستند و سرعت زیادی دارند. برای این مورد میتوان تخم ترب را در داروهای بازکننده انسداد کبدی مثال آورد. تخم ترب باعث تاخیر داروی ضد انسدادی در مبد شده و در این تاخیر، دارو کارش را در کبد انجام خواهد داد.